Co to jest mikrobiota?
Mikrobiota, dawniej nazywana mikroflorą, to zespół mikroorganizmów, które zasiedlają organizm człowieka. Mikroorganizmy te obecne są m. in. na powierzchni skóry, w górnych drogach oddechowych, jamie ustnej, jelitach.
Mikrobiota jelit odgrywa szczególną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu: wspiera proces trawienia, produkcję niektórych witamin, stymuluje układ odpornościowy, a także stanowi barierę dla mikroorganizmów chorobotwórczych. Mikrobiota może zmieniać się pod wpływem wieku, diety, środowiska, czy też podczas ciąży. Choroby, stres, podróże oraz zażywanie leków mogą również przyczyniać się do jej zaburzeń, a w efekcie do niestrawności czy biegunek1.
W jaki sposób kształtuje się mikrobiota człowieka?
Mikrobiotę człowieka można przyrównać do mikrobiologicznego „odcisku palca” – u każdego człowieka jest ona nieco inna. Mikrobiota zaczyna się kształtować już przed narodzinami, oczywiście dzięki bakteriom pochodzącym od matki. Poród drogą naturalną oraz karmienie piersią to kolejne etapy, podczas których mikrobiota noworodka jest wzbogacana, głównie w bakterie z rodzaju Lactobacillus spp. Dzięki prawidłowo rozwiniętej mikrobiocie u dziecka pobudzany jest rozwój układu odpornościowego, a także zmniejsza się prawdopodobieństwo wystąpienia alergii pokarmowych we wczesnym dzieciństwie2.
W przypadkach zaburzeń mikrobioty, np. po kuracjach antybiotykowych, stosuje się specjalne preparaty, nazywane probiotykami.
Co to jest probiotyk?
Pojęcie „probiotyk” pochodzi od greckich słów: „pro bios”, co oznacza „dla życia”. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki to żywe mikroorganizmy, które konsumowane przez ludzi lub zwierzęta wywierają korzystny efekt na zdrowie poprzez ilościowy i jakościowy wpływ na mikrobiotę jelitową i/lub modyfikację układu immunologicznego.
Szczepy bakteryjne, które można nazywać probiotycznymi, muszą spełniać szereg kryteriów, m. in.: zachowywać żywotność i aktywność w przewodzie pokarmowym, być niepatogenne i nietoksynotwórcze i co najważniejsze, wywierać korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Stosować należy probiotyki o udokumentowanym działaniu, co daje gwarancję ich efektywnego, pozytywnego działania na organizm.
Jako probiotyki często wykorzystuje się bakterie z rodzaju Lactocaseibacillus (dawniej: Lactobacillus). Lactocaseibacillus rhamnosus GG (dawniej Lactobacillus rhamnosus GG) to jeden z najlepiej przebadanych szczepów probiotycznych. Do innych mikroorganizmów stosowanych często w preparatach probiotycznych należą bakterie z rodzaju Bifidobacterium, a także drożdże Saccharomyces cerevisiae ssp. Boulardii3.
W jaki sposób bakterie probiotyczne wpływają na organizm?
Probiotyki wywierają pozytywny wpływ na organizm człowieka na wielu płaszczyznach. Wspomagają one układ odpornościowy, procesy trawienia, regulują pracę jelit, a także hamują rozwój chorobotwórczych bakterii4.
Co ciekawe, liczne doniesienia naukowe wskazują na kolejne pozytywne efekty działania probiotyków na organizm. Udowodniono klinicznie, że Lactocaseibacillus rhamnosus GG (LGG) (dawniej Lactobacillus rhamnosus GG, LGG) oraz Saccharomyces boulardii stosowane w ostrej biegunce infekcyjnej skracają czas trwania choroby5. Doustne podawanie probiotyków, np. wspomnianego wcześniej szczepu LGG może również przyczyniać się do łagodzenia objawów atopowego zapalenia skóry u dzieci6. Inne badania wskazują natomiast, że LGG jest też umiarkowanie skuteczny w skracaniu czasu infekcji oddechowych7.
Na co zwrócić uwagę, wybierając preparat probiotyczny?
Ze względu na szereg korzyści zdrowotnych wynikających ze stosowania probiotyków, na rynku dostępnych jest wiele tego typu preparatów: o różnym składzie jakościowym i ilościowym i w rozmaitych formach: kapsułkach, kroplach, czy proszkach. Jaki więc preparat probiotyczny wybrać?
Skład
Obecnie odchodzi się od twierdzenia, że im bogatszy skład jakościowy probiotyku, tym jest on lepszy. Istotne jest natomiast, aby zawierał on szczepy przebadane, o udokumentowanym działaniu. Jednym z najlepiej przebadanych szczepów probiotycznych jest Lactocaseibacillus rhamnosus GG (LGG) (dawniej Lactobacillus rhamnosus GG, LGG).
Liczba bakterii stanowi kolejny istotny czynnik przy wyborze preparatu. Najczęściej ilość tę podaje się w „miliardach jednostek tworzących kolonie”, co zapisuje się jako „109 MLD CFU” (od ang. Colony Forming Unit – jednostka tworząca kolonie).
Forma podania
Jak wspomniano wcześniej, preparaty probiotyczne dostępne są w rozmaitych formach. Najlepszym wyborem jest oczywiście taka, która umożliwi pacjentowi łatwe i komfortowe przyjęcie dobroczynnych mikroorganizmów.
Dla niemowląt już od 1. życia optymalną formą podania są krople.
Dzieciom w wieku przedszkolnym można podać probiotyk w innej formie, np. tabletek do rozgryzania i / lub ssania. Oczywiście przed użyciem danego preparatu należy zapoznać się z konkretnymi zaleceniami producenta dotyczącymi jego użycia, w tym z dawkowaniem. Atrakcyjny dla dziecka smak ułatwi regularne przyjmowanie probiotyku.
U osób dorosłych, które nie mają problemu z połykaniem, dobrze sprawdzi się tradycyjna, popularna forma kapsułek.
Sposób przechowywania
Należy pamiętać, że niektóre preparaty probiotyczne wymagają przechowywania w lodówce, aby zawarte w nich mikroorganizmy pozostały żywe i zachowały swoje dobroczynne działanie. Niekiedy, szczególnie w podróży, taki sposób przechowywania może stanowić utrudnienie dla pacjenta. Obecnie dostępne są preparaty probiotyczne, których technologia pozwala na przechowywanie w temperaturze pokojowej.
Podsumowując, probiotyki niewątpliwie wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Gdy mikrobiota jelit jest zaburzona, wato rozważyć zastosowanie preparatu probiotycznego. Wybierając odpowieni probiotyk należy zwrócić uwagę na jego skład jakościowy i ilościowy, dogodną formę podania oraz sposób przechowywania. Pozytywnym, efektywnym działaniem cechują się szczepy, które zostały szczegółowo przebadane.
mgr farm. Aleksandra Marek
Piśmiennictwo:
1. What probiotics can do for you. …A quick guide to probiotics. IPA Europe, March 2017
2. Misztal Z. et al., Mikrobiota a zdrowie noworodka; Medycyna XXI wieku, Lublin 2019, s. 48-54, ISBN 978-83-950719-5-9
3. NOWAK A., ŚLIŻEWSKA K., LIBUDZISZ Z., PROBIOTYKI – HISTORIA I MECHANIZMY DZIAŁANIA; ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), 5 – 19
4. Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje; Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 541-549
5. Guarino A, Guandalini S, Lo Vecchio A. Probiotics for Prevention and Treatment of Diarrhea. J Clin Gastroenterol. 2015 Nov-Dec;49 Suppl 1:S37-45. doi: 10.1097/MCG.0000000000000349. PMID: 26447963.
6. Carucci L, Nocerino R, Paparo L, De Filippis F, Coppola S, Giglio V, Cozzolino T, Valentino V, Sequino G, Bedogni G, Russo R, Ercolini D, Berni Canani R. Therapeutic effects elicited by the probiotic Lacticaseibacillus rhamnosus GG in children with atopic dermatitis. The results of the ProPAD trial. Pediatr Allergy Immunol. 2022 Aug;33(8):e13836. doi: 10.1111/pai.13836. PMID: 36003050.
7. Pilmann Laursen R., Hojsak I.; Probiotics for respiratory tract infections in children attending day care centers—a systematic review; European Journal of Pediatrics; European Journal of Pediatrics volume 177, pages979–994 (2018);
8. Johnston BC, Goldenberg JZ, Vandvik PO, Sun X, Guyatt GH. Probiotics for the prevention of pediatric antibiotic-associated diarrhea. Cochrane Database Syst Rev. 2011 Nov 9;(11):CD004827. doi: 10.1002/14651858.CD004827.pub3. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2015;12:CD004827. PMID: 22071814
